อายุกระดูก คืออะไร ? ความสำคัญต่อการเจริญเติบโตของเด็ก

การติดตามการเจริญเติบโตของเด็กไม่ได้หยุดแค่การวัดความสูงและน้ำหนัก แต่ยังรวมถึงการประเมิน “อายุกระดูก” ซึ่งเป็นตัวชี้วัดที่สำคัญในการทำนายศักยภาพการเจริญเติบโตและวางแผนการดูแลสุขภาพของลูกน้อย บทความนี้จะพาผู้ปกครองทำความเข้าใจอายุของกระดูก การตรวจสอบ และความสำคัญต่อพัฒนาการของเด็ก

อายุกระดูกคืออะไร

อายุกระดูก (Bone Age) เป็นคำจำกัดความทางการแพทย์ หมายถึงการประเมินระดับพัฒนาการของกระดูกผ่านการเอกซเรย์ โดยส่วนใหญ่มักตรวจที่มือและข้อมือซ้าย แล้วเปรียบเทียบกับภาพมาตรฐานเพื่อดูความสมบูรณ์ของการเจริญเติบโตของกระดูก

การประเมินการเจริญเติบโตของเด็กไม่ได้อิงเพียงแค่อายุจริง (Chronological Age) แต่ยังรวมถึงอายุของกระดูก ซึ่งเป็นตัวชี้วัดสำคัญที่ช่วยประเมินโอกาสการเติบโตในอนาคต รวมถึงแนวทางการรักษาหากพบความผิดปกติ

ความแตกต่างระหว่างอายุของกระดูกกับอายุจริง

• อายุจริง (Chronological Age) คือจำนวนปีที่มีชีวิตอยู่ตามวันเกิด ซึ่งเป็นตัวเลขคงที่ไม่เปลี่ยนแปลงตามสภาพร่างกายหรือการเจริญเติบโต
• อายุของกระดูก (Bone Age) คือระดับพัฒนาการของโครงกระดูก ซึ่งอาจมากกว่าหรือน้อยกว่าอายุจริง ขึ้นอยู่กับการเจริญเติบโตและสุขภาพของเด็กแต่ละคนโดยเปรียบเทียบกับมาตรฐาน

กระบวนการพัฒนาของกระดูกในเด็ก

กระดูกเด็กเจริญเติบโตผ่านกระดูกอ่อนบริเวณ “แผ่นเจริญ” (Growth Plate) ซึ่งค่อย ๆ เปลี่ยนเป็นกระดูกแข็งตามอายุและฮอร์โมน โดย Growth Plate เป็นชั้นของกระดูกอ่อนที่อยู่บริเวณปลายกระดูกยาว เช่น กระดูกแขนและขา แผ่นเจริญนี้ประกอบด้วยเซลล์กระดูกอ่อน (chondrocytes) ที่แบ่งตัวและสร้างเมทริกซ์กระดูกอ่อนใหม่อย่างต่อเนื่อง ทำให้กระดูกยาวขึ้น

การตรวจอายุกระดูกอย่างไร

การตรวจอายุของกระดูกใช้การเอกซเรย์ (X-Ray) ที่มือและข้อมือ โดยเปรียบเทียบกับ Atlas มาตรฐาน เช่น Greulich and Pyle Atlas หรือ Tanner-Whitehouse Method เพื่อประเมินระดับการพัฒนาของกระดูก เป็นการตรวจที่ปลอดภัย ใช้รังสีในปริมาณต่ำ และไม่ต้องฉีดสารทึบแสง การตรวจครั้งหนึ่งใช้เวลาเพียงไม่กี่นาทีและไม่ก่อให้เกิดความเจ็บปวด

อายุกระดูกกับการเจริญเติบโต

การตรวจอายุของกระดูกผ่านเอกซเรย์มือและข้อมือช่วยให้แพทย์สามารถประเมินระยะการเจริญเติบโตที่เหลืออยู่ได้อย่างแม่นยำ ข้อมูลดังกล่าวมีความสำคัญสำหรับผู้ปกครองที่ต้องการติดตามพัฒนาการของลูกหลาน เพื่อให้สามารถวางแผนการดูแลสุขภาพและโภชนาการได้อย่างเหมาะสมตามช่วงวัย โดยมีแนวทางดังนี้

การทำนายความสูงสูงสุดได้อย่างไร

การทำนายความสูงสูงสุด ใช้อายุของกระดูกประกอบกับส่วนสูงปัจจุบัน เพื่อคำนวณความสูงสุดท้ายที่เป็นไปได้โดยใช้สูตรและกราฟการเจริญเติบโต (Growth Chart)

Growth Plate และช่วงเวลาการเพิ่มความสูง

Growth Plate เป็นจุดที่กระดูกสามารถเติบโตได้และช่วงเวลาการเพิ่มความสูง คือเมื่อ Growth Plate ยังเปิดอยู่ เด็กยังสามารถสูงขึ้นได้ เพราะยังมีการแบ่งตัวของเซลล์กระดูกอ่อนอยู่

ตารางอัตราการเพิ่มความสูงในแต่ละช่วงวัย

เมื่อไหร่กระดูกจะหยุดเจริญเติบโต

กระดูกจะหยุดเจริญเติบโตเมื่อ Growth Plate ปิด นั่นคือการที่แผ่นเจริญถูกแทนที่ด้วยกระดูกแข็งและไม่สามารถยืดขยายความยาวได้อีกต่อไป โดยแบ่งช่วงอายุที่เด็กกระดูกปิดดังนี้

• เด็กผู้หญิง Growth Plate จะปิดประมาณอายุ 16-18 ปี
• เด็กผู้ชาย Growth Plate จะปิดประมาณอายุ 16-20 ปี

การปิดของ Growth Plate ขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย เช่น ฮอร์โมนเพศ ฮอร์โมนการเจริญเติบโต และพันธุกรรม เป็นต้นและหลังจาก Growth Plate ปิดแล้ว เด็กจะไม่สามารถสูงขึ้นได้อีก

สาเหตุที่ทำให้อายุกระดูกผิดปกติ

อายุของกระดูกที่แตกต่างจากอายุจริงเป็นสัญญาณบ่งชี้ถึงความผิดปกติในการเจริญเติบโตของเด็ก ซึ่งสามารถแบ่งสาเหตุหลัก ๆ ได้ดังนี้

อายุกระดูกเร็วกว่าอายุจริง : ภาวะนี้มักเกี่ยวข้องกับภาวะฮอร์โมนเพศก่อนวัยอันควรหรือโรคทางต่อมไร้ท่อ เช่น ภาวะฮอร์โมนเพศหญิงหรือชายที่หลั่งมากกว่าปกติ ทำให้เด็กมีการเจริญเติบโตและสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว แต่แผ่นเจริญกระดูกปิดเร็ว ส่งผลให้หยุดสูงเร็วและอาจสูงไม่เต็มที่ตามศักยภาพพันธุกรรม

อายุกระดูกช้ากว่าอายุจริง : อาจพบในเด็กที่ขาดโภชนาการเรื้อรัง ภาวะฮอร์โมนเจริญเติบโตต่ำ หรือความผิดปกติของต่อมไทรอยด์ เช่น ขาดโภชนาการเรื้อรังหรือได้รับสารอาหารไม่เพียงพอ

โรคและภาวะที่ส่งผลต่ออายุของกระดูก : ได้แก่ ภาวะพร่องฮอร์โมนหลายชนิด เช่น ฮอร์โมนการเจริญเติบโต และฮอร์โมนไทรอยด์, กลุ่มอาการเทอร์เนอร์, ภาวะอ้วน และภาวะขาดโภชนาการเรื้อรัง

การแปลผลอายุของกระดูกเด็กไทย

มาตรฐานการประเมินสำหรับเด็กเอเชีย เด็กเอเชียมีพัฒนาการของกระดูกต่างจากเด็กตะวันตกเล็กน้อย จึงควรใช้เกณฑ์ที่เหมาะสม

ช่วงอายุกระดูกที่ถือว่าปกติ

เมื่อไหร่ควรปรึกษาแพทย์

• อายุของกระดูกต่างจากอายุจริงมากกว่า 2 ปี
• เด็กมีการเจริญเติบโตช้าหรือเร็วผิดปกติ
• มีอาการแสดงของความผิดปกติฮอร์โมน
• ความสูงหรือน้ำหนักต่ำกว่าหรือสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานมาก

อายุกระดูกกับการรักษาเพิ่มความสูง

แนวทางการรักษาอย่างถูกวิธีเพื่อให้กระดูกทำงานได้อย่างปกติและมีอายุตามมาตรฐาน มีดังนี้

การวางแผนการรักษาตามอายุของกระดูก 

การพิจารณาอายุของกระดูกช่วยวางแผนว่าควรเริ่มการรักษาเพิ่มความสูงเมื่อไร เช่น การใช้ Growth Hormone Therapy หรือการปรับโภชนาการให้เหมาะสม เช่น เพิ่มแคลเซียม วิตามินดี และโปรตีน เพื่อเสริมสร้างมวลกระดูกและกระตุ้นการเจริญเติบโต

นอกจากนี้ยังต้องเพิ่มการส่งเสริมพฤติกรรมสุขภาพ เช่น การนอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ และการรู้วิธีออกกำลังกายเพิ่มความสูงที่ช่วยกระตุ้นการเจริญเติบโตของกระดูก เช่น กีฬาเพิ่มความสูงจากการกระโดด วิ่ง หรือว่ายน้ำ

ช่วงเวลาทองคำสำหรับการแทรกแซง

ช่วงที่ Growth Plate ยังเปิดอยู่เป็นช่วงเวลาทองคำที่เด็กยังมีโอกาสสูงขึ้นได้มากที่สุด ดังนั้นการตรวจอายุของกระดูกเป็นประจำช่วยให้ทราบว่าเด็กยังอยู่ในช่วงเวลาที่เหมาะสมสำหรับการแทรกแซงหรือไม่

การติดตามผลการรักษา

ตรวจอายุของกระดูกเป็นระยะ เพื่อดูความคืบหน้าและประเมินประสิทธิภาพของการรักษา เช่น ดูว่า Growth Plate ยังเปิดอยู่และการเจริญเติบโตยังดำเนินต่อไปหรือไม่, ประเมินอัตราการเพิ่มส่วนสูงในแต่ละช่วงเวลา หรือต้องปรับเปลี่ยนขนาดยา Growth Hormone หรือแผนการรักษาอื่น ๆ ตามผลการติดตามหรือไม่

เมดิก้า เซ็นเตอร์ เพิ่มความสูงได้อย่างถูกวิธีและเข้าใจเรื่องกระดูกจากจุดเริ่มต้น

อายุกระดูกเป็นเครื่องมือสำคัญในการประเมินการเจริญเติบโตและวางแผนการดูแลสุขภาพของเด็ก การทำความเข้าใจและติดตามอายุของกระดูกอย่างสม่ำเสมอ ช่วยให้ผู้ปกครองสามารถตรวจพบปัญหาได้ตั้งแต่เนิ่น ๆ และวางแผนการรักษาที่เหมาะสมเพื่อให้เด็กเจริญเติบโตได้อย่างเต็มศักยภาพ หากผู้ปกครองกังวลเรื่องความสูงของลูกและต้องการคำปรึกษาด้านโภชนาการและการออกกำลังกาย เมดิก้า เซ็นเตอร์ เราพร้อมดูแลด้วยโปรแกรมออกแบบเฉพาะบุคคล ที่จะทำให้เด็กแต่ละคนได้รับแนวทางการดูแลที่ตรงจุดและเติบโตอย่างสมวัยตามวัย

ข้อมูลอ้างอิง

• Greulich, W. W., & Pyle, S. I. (1959). Radiographic atlas of skeletal development of the hand and wrist (2nd ed.). Stanford University Press.
• Tanner, J. M., Healy, M. J. R., Goldstein, H., & Cameron, N. (2001). Assessment of skeletal maturity and prediction of adult height (TW3 method). Saunders.
• Mahan, S. T., & Kasser, J. R. (2008). Growth plate physiology and pathology. Orthopedic Clinics of North America, 39(1), 1–17.