ฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนคืออะไร? ฮอร์โมนเพศชายที่สำคัญ

เมื่อพูดถึงความเป็นชายไม่ว่าจะเป็นเรื่องพละกำลัง กล้ามเนื้อ เสียงทุ้ม หรือความต้องการทางเพศ ปฏิเสธไม่ได้ว่ามีฮอร์โมนชนิดหนึ่งที่เป็นเหมือนผู้ควบคุมอยู่เบื้องหลัง นั่นคือฮอร์โมนเทสโทสเตอโรน (Testosterone) มาดูกันว่าฮอร์โมนชนิดนี้มีความสำคัญมากกว่าแค่เรื่องเพศอย่างไร บทความนี้จะพาคุณไปทำความเข้าใจในทุกแง่มุม

ฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนคืออะไร รู้จักฮอร์โมนสำคัญของเพศชาย

ฮอร์โมนเทสโทสเตอโรน (Testosterone) เป็นฮอร์โมนในกลุ่มแอนโดรเจน (Androgen) หรือกลุ่มฮอร์โมนเพศชาย โดยแหล่งผลิตหลักคือ ลูกอัณฑะ (Testes)  และในปริมาณเล็กน้อยจากต่อมหมวกไต (Adrenal Glands) ทั้งชายและหญิง 

ฮอร์โมนนี้มีบทบาทสำคัญในการควบคุมการเจริญเติบโตและพัฒนาการของลักษณะทางเพศชาย รวมถึงส่งผลต่อสุขภาพโดยรวม เช่น การสร้างกล้ามเนื้อ ความแข็งแรงของกระดูก และการทำงานของระบบประสาท เทสโทสเตอโรนยังมีส่วนช่วยกระตุ้นความต้องการทางเพศ (libido) และการผลิตสเปิร์มในผู้ชายด้วยนั่นเอง

ฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนทำหน้าที่อะไร มีการเปลี่ยนแปลงอย่างไรตั้งแต่เด็กจนถึงวัยรุ่น

ฮอร์โมนชนิดนี้มีหน้าที่และบทบาทมากมายอย่างการพัฒนาลักษณะทางเพศรอง หรือการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพที่เกิดขึ้นในช่วงวัยรุ่นภายใต้อิทธิพลของฮอร์โมนเพศ แต่ไม่ใช่อวัยวะสืบพันธุ์โดยตรง เช่น การเจริญเติบโตของอวัยวะเพศชาย การขึ้นเสียงหนาขึ้น การเพิ่มของขนบริเวณใบหน้า หน้าอก และลำตัว กระตุ้นการสร้างกล้ามเนื้อและเพิ่มมวลกระดูก ทำให้ร่างกายมีความแข็งแรง ส่งเสริมการผลิตเซลล์เม็ดเลือดแดง และการทำงานของระบบภูมิคุ้มกัน มีอิทธิพลต่อสมองและเสริมสร้างพฤติกรรมบางอย่าง เช่น ความมั่นใจและความคิดริเริ่ม ช่วยควบคุมความต้องการทางเพศและความเจริญพันธ์

การเปลี่ยนแปลงของเทสโทสเตอโรนตั้งแต่เด็กจนถึงวัยรุ่น

ผู้หญิงมีฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนไหม ทำหน้าที่อย่างไร

แม้เทสโทสเตอโรนจะถูกเรียกว่า “ฮอร์โมนเพศชาย” แต่ผู้หญิงก็มีเช่นกันแต่ในปริมาณที่น้อยกว่าผู้ชายมาก โดยสร้างจาก รังไข่ (Ovaries) และต่อมหมวกไต แม้จะมีปริมาณน้อย แต่ก็มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อสุขภาพของผู้หญิงในหลายด้าน 

• เสริมสร้างกระดูกและกล้ามเนื้อ : ช่วยรักษามวลกระดูกให้แข็งแรงและรักษามวลกล้ามเนื้อ
• ควบคุมความต้องการทางเพศ (Libido) : เทสโทสเตอโรนมีส่วนสำคัญในการกระตุ้นความต้องการทางเพศในผู้หญิงเช่นกัน
• ควบคุมอารมณ์และพลังงาน : ช่วยให้รู้สึกกระฉับกระเฉงและมีอารมณ์ที่สมดุล
• การทำงานของระบบสืบพันธุ์ : มีบทบาทร่วมกับฮอร์โมนอื่นๆ ในการทำงานของรังไข่

ความสมดุลระหว่างฮอร์โมนเอสโตรเจนและเทสโทสเตอโรน (ฮอร์โมนเพศหญิง) เป็นสิ่งสำคัญต่อสุขภาพโดยรวมของผู้หญิง

ตารางค่าฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนปกติของผู้ชายและหญิง

ระดับฮอร์โมนเพศชายในเลือดสามารถวัดได้ โดยมีหน่วยเป็นนาโนกรัมต่อเดซิลิตร (ng/dL) ค่าปกติอาจแตกต่างกันเล็กน้อยในแต่ละห้องปฏิบัติการ แต่โดยทั่วไปจะมีเกณฑ์ตามตารางด้านล่าง 

ข้อควรระวัง: ตารางนี้เป็นเพียงค่าอ้างอิงทั่วไป การวินิจฉัยภาวะฮอร์โมนผิดปกติต้องอาศัยการประเมินจากแพทย์ร่วมกับอาการอื่น ๆ

ฮอร์โมนเพศชายต่ำมีผลอย่างไร

ระดับฮอร์โมนเพศชายต่ำหรือภาวะฮอร์โมนต่ำในผู้ชาย อาจเกิดจากหลายสาเหตุ เช่น ความผิดปกติของอัณฑะ ความเครียด โรคเรื้อรัง หรือการใช้ยา ผลกระทบ ได้แก่ ความต้องการทางเพศลดลง (Libido ต่ำ) เกิดภาวะหย่อนสมรรถภาพทางเพศ (ED) ลดมวลกล้ามเนื้อและความแข็งแรง ความเหนื่อยล้า อ่อนเพลีย เซื่องซึม อารมณ์แปรปรวน ซึมเศร้า และสมรรถภาพทางสมองลดลง น้ำหนักเพิ่มขึ้น และไขมันสะสมบริเวณหน้าท้อง กระดูกบางหรือติดเชื้อง่ายกว่าเดิม ความสามารถในการผลิตสเปิร์มลดลงและอาจนำไปสู่ภาวะมีบุตรยาก

ฮอร์โมนเพศชายสูงเกินไปอันตรายไหม มีอาการอย่างไร

ภาวะเทสโทสเตอโรนสูงเกินไปก็เป็นอันตรายเช่นกัน แม้จะพบได้ไม่บ่อยเท่าภาวะฮอร์โมนต่ำ สาเหตุอาจเกิดจากเนื้องอกบางชนิด หรือการใช้สารสเตียรอยด์สังเคราะห์เพื่อสร้างกล้ามเนื้อ ซึ่งส่งผลเสียร้ายแรงได้ อาการที่อาจเกิดขึ้นได้แก่

ในผู้ชาย : อาจเกิดสิว, ผมร่วง, หงุดหงิดง่ายและมีพฤติกรรมก้าวร้าว, เพิ่มความเสี่ยงต่อโรคหัวใจและหลอดเลือด, จำนวนอสุจิลดลงและอาจเป็นหมัน, ต่อมลูกหมากโต

ในผู้หญิง : เสียงแหบห้าวขึ้น, มีขนดกขึ้นตามใบหน้าและร่างกาย (Hirsutism), ศีรษะล้านแบบผู้ชาย, ประจำเดือนมาไม่ปกติ และขนาดคลิตอริสใหญ่ขึ้น

อิทธิพลของเอสโตรเจนต่อจิตใจและอารมณ์ของวัยรุ่นชาย

แม้เทสโทสเตอโรนจะเป็นฮอร์โมนหลักในเพศชาย แต่ในร่างกายผู้ชายก็มีเอสโตรเจนหรือฮอร์โมนเพศหญิงเช่นกัน โดยร่างกายจะเปลี่ยนเทสโทสเตอโรนบางส่วนให้เป็นเอสโตรเจนผ่านเอนไซม์ที่ชื่อว่า “อะโรมาเทส” (Aromatase) ซึ่งเอสโตรเจนมีบทบาทสำคัญในการช่วยพัฒนาสมองในด้านการควบคุมอารมณ์ มีผลต่อความจำและการเรียนรู้ มีส่วนลดความก้าวร้าวและปรับสมดุลอารมณ์ ส่งผลต่อสุขภาพกระดูกในผู้ชายเช่นเดียวกับผู้หญิง

เอสโตรเจนมีบทบาทในการควบคุมอารมณ์และอาจส่งผลต่อความกังวล ความเครียด และความสามารถในการควบคุมอารมณ์ ช่วยเสริมสร้างสมดุลของสารสื่อประสาท เช่น เซโรโทนินที่มีผลต่ออารมณ์ความสุข มีผลต่อพฤติกรรมทางสังคมและการพัฒนาความคิดสร้างสรรค์ ความเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนทั้งเทสโทสเตอโรนและเอสโตรเจนในวัยรุ่น ทำให้อารมณ์เปลี่ยนแปลงง่ายและเกิดความอ่อนไหวทางจิตใจของวัยรุ่นชาย 

วิธีรักษาดูแลสุขภาพเพื่อปรับระดับเทสโทสเตอโรน

การรักษาระดับเทสโทสเตอโรนให้อยู่ในเกณฑ์ปกติไม่จำเป็นต้องพึ่งยาหรือการรักษาทางการแพทย์เพียงอย่างเดียว การปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตและการดูแลสุขภาพอย่างครอบคลุมสามารถช่วยเสริมสร้างและรักษาสมดุลฮอร์โมนได้อย่างธรรมชาติ ซึ่งไม่เพียงแต่ส่งผลดีต่อระดับเทสโทสเตอโรน แต่ยังช่วยเพิ่มคุณภาพชีวิตโดยรวมอีกด้วย ได้แก่

• การดูแลตนเอง ออกกำลังกายสม่ำเสมอ : ออกกำลังกายแบบฝึกความแข็งแรง เช่น ยกน้ำหนัก จะช่วยเพิ่มฮอร์โมนเทสโทสเตอโรน ออกกำลังแบบแอโรบิก เช่น วิ่ง ว่ายน้ำ ช่วยลดไขมันในร่างกาย และส่งเสริมสมดุลฮอร์โมนโดยเฉพาะการเวทเทรนนิ่ง 
• รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ : เน้นโปรตีน, ไขมันดี (จากถั่ว อะโวคาโด), และคาร์โบไฮเดรตเชิงซ้อน รวมถึงสารอาหารที่สำคัญอย่างสังกะสี (Zinc) และวิตามินดี
• นอนหลับพักผ่อนเพียงพอ : การนอนหลับ 7-9 ชั่วโมงต่อคืน ช่วยให้ร่างกายฟื้นฟูและผลิตฮอร์โมนได้ดีขึ้น เพราะร่างกายจะผลิตเทสโทสเตอโรนมากที่สุดในระหว่างที่เราหลับ
• จัดการความเครียด : ฝึกเทคนิคผ่อนคลาย เช่น การทำสมาธิ โยคะ เพื่อช่วยลดระดับฮอร์โมนคอร์ติซอล (Cortisol) ที่อาจยับยั้งการผลิตเทสโทสเตอโรน
• ควบคุมน้ำหนัก : ภาวะอ้วนจะเพิ่มการเปลี่ยนเทสโทสเตอโรนไปเป็นเอสโตรเจน การรักษาน้ำหนักตัวให้เหมาะสมจึงช่วยรักษาระดับฮอร์โมนได้
• หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไปและการใช้สารเสพติด : สิ่งเหล่านี้ส่งผลเสียต่อการผลิตฮอร์โมนโดยตรง

การดูแลฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนเพื่อการเจริญเติบโตที่สมบูรณ์

ฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนมีบทบาทสำคัญต่อการเจริญเติบโตและสุขภาพของทั้งเพศชายและเพศหญิง โดยเฉพาะในช่วงวัยรุ่นที่ฮอร์โมนนี้ช่วยในการพัฒนาลักษณะทางเพศรอง การสร้างกล้ามเนื้อ และการเสริมสร้างกระดูกให้แข็งแรง การรักษาระดับฮอร์โมนให้อยู่ในเกณฑ์ปกติสามารถทำได้ผ่านการดูแลตนเองอย่างครอบคลุม ทั้งการออกกำลังกายสม่ำเสมอ การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ การนอนหลับเพียงพอ และการจัดการความเครียด หากพบว่าระดับฮอร์โมนผิดปกติ ควรปรึกษาแพทย์เฉพาะทางเพื่อการตรวจวินิจฉัยและแนวทางการดูแลที่เหมาะสม สำหรับผู้ปกครองที่ต้องการดูแลการเจริญเติบโตของบุตรหลาน เมดิก้า เซ็นเตอร์ เพิ่มความสูง มีทีมแพทย์ผู้ชำนาญการที่พร้อมให้คำปรึกษาเกี่ยวกับการเจริญเติบโตเพื่อช่วยให้บุตรหลานของคุณเติบโตอย่างสมบูรณ์และเหมาะสมตามวัย

อ้างอิง

• Bhasin, S., Brito, J. P., Cunningham, G. R., Hayes, F. J., Hodis, H. N., Matsumoto, A. M., Snyder, P. J., Swerdloff, R. S., & Wu, F. C. (2018). Testosterone therapy in men with hypogonadism: An Endocrine Society clinical practice guideline. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 103(5), 1715–1744. https://doi.org/10.1210/jc.2018-00229
• Handelsman, D. J., Hirschberg, A. L., & Bermon, S. (2018). Circulating testosterone as the hormonal basis of sex differences in athletic performance. Endocrine Reviews, 39(5), 803–829. https://doi.org/10.1210/er.2018-00020
• Mayo Clinic. (2023). Testosterone test. Mayo Clinic Laboratories.