กระดูกสันหลังคดหายได้ไหม ส่งผลกับร่างกายอย่างไร พร้อมวิธีแก้ไข

ปัญหาที่เกี่ยวกับกระดูกในเด็กไม่เพียงส่งผลด้านความสูงเท่านั้น แต่ยังส่งผลด้านบุคลิกภาพและการทำกิจกรรมใช้ชีวิตประจำวันของเด็กด้วย โดยเฉพาะบริเวณกระดูกสันหลังซึ่งเป็นโครงสร้างสำคัญในการค้ำจุนร่างกาย หากปล่อยให้เกิดความผิดปกติจนมีอาการ “กระดูกสันหลังคด” อาจส่งผลร้ายแรงถึงเรื่องการหายใจได้ บทความนี้จะพาทุกคนมาทำความเข้าใจว่าอาการนี้คืออะไร เกิดจากอะไร และมีวิธีการรักษาอย่างไรบ้าง

กระดูกสันหลังคดคืออะไร ? อาการและสัญญาณเตือนที่ต้องระวัง

กระดูกสันหลังคด (Scoliosis) คือ ภาวะที่กระดูกสันหลังมีความโค้งผิดปกติในแนวข้าง (Lateral Curvature) โดยอาจโค้งเป็นรูปตัว “S” หรือ “C” แทนที่จะเป็นแนวตรงตามปกติและมักมีการบิดตัวของกระดูกสันหลังร่วมด้วย เป็นภาวะที่พบได้ในทุกช่วงอายุ แต่พบมากในเด็กวัยเจริญเติบโตโดยเฉพาะในเด็กหญิง

อาการที่ผู้ปกครองสามารถสังเกตได้ในเด็ก ประกอบด้วย:

อาการทางร่างกาย

• ไหล่สองข้างสูงไม่เท่ากัน ข้างหนึ่งยกสูงหรือเอียงลง
• สะโพกเอียงไปด้านใดด้านหนึ่ง ทำให้การเดินดูไม่เป็นธรรมชาติ
• ลักษณะหลังโก่ง มีโหนก หรือตัวเอียงไปด้านใดด้านหนึ่ง
• เสื้อผ้าไม่พอดีตัว แขนเสื้อหรือชายกระโปรงยาวไม่เท่ากัน

อาการที่ส่งผลต่อสุขภาพ

• ปวดหลังเรื้อรัง โดยเฉพาะเมื่อยืนหรือนั่งนาน
• เหนื่อยง่าย หายใจลำบากเมื่อออกกำลังกาย
• ความสูงดูเตี้ยกว่ามาตรฐานเมื่อเทียบกับเพื่อนวัยเดียวกัน

กระดูกสันหลังคดเกิดจากอะไร และมีกี่ประเภท

เราสามารถแบ่งประเภทของกระดูกสันหลังที่คดเป็น 2 กลุ่มหลัก ได้แก่

1. ชนิดไม่ทราบสาเหตุ (Idiopathic Scoliosis) : ไม่พบสาเหตุที่แน่ชัดแต่มักพบมากที่สุดในช่วงวัยรุ่น แบ่งตามช่วงวัยได้ดังนี้

• วัยเด็กเล็ก : อายุ 0 – 5 ปี หากพบความผิดปกติในกลุ่มเด็กวัยนี้ จำเป็นต้องหาความผิดปกติภายในร่างกายส่วนอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น ความผิดปกติของไต หัวใจ และปอด เป็นต้น
• วัยรุ่น : อายุ 10 – 15 ปี เป็นช่วงวัยที่พบความผิดปกติมากที่สุด เพราะกระดูกของเด็กมีการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว ผู้ปกครองจึงต้องใส่ใจเป็นพิเศษ เนื่องจากอาจมีมุมกระดูกที่เพิ่มความคดมากขึ้นได้เร็ว
• วัยผู้สูงอายุ : อายุมากกว่า 50 ปีขึ้นไป โดยปัญหาส่วนใหญ่มักมาจากอาการกระดูกสันหลังเสื่อม เนื่องจากกระดูกบริเวณข้อต่อใช้งานมานานจนเสื่อมสภาพ

2. ชนิดที่ทราบสาเหตุ : กลุ่มนี้จะเกิดขึ้นกับโรคที่เกี่ยวข้องกับกระดูก กล้ามเนื้อ และระบบประสาท ทำให้กระดูกสันหลังเกิดการเปลี่ยนแปลง รวมถึงโรคทางพันธุกรรมต่าง ๆ โดยแบ่งย่อยได้ดังนี้

• ชนิดแต่กำเนิด (Congenital Scoliosis) เกิดจากความผิดปกติของโครงสร้างกระดูกตั้งแต่ในครรภ์และความผิดปกติของพัฒนาการ ทำให้กระดูกสันหลังผิดรูป
• ชนิดการเจริญเติบโตผิดปกติในช่วงวัยรุ่น เนื่องจากกระดูกสันหลังขยายตัวอย่างรวดเร็ว หากมีความผิดปกติเล็กน้อยอยู่แล้วอาจทำให้ปัญหาชัดเจนขึ้นอย่างรวดเร็ว
• ชนิดจากโรคความผิดปกติของระบบประสาทและกล้ามเนื้อ (Neuromuscular Scoliosis) มักพบในผู้ป่วยโรคกล้ามเนื้ออ่อนแรง (Muscular Dystrophy) ความผิดปกติของไขสันหลังหรือสมองพิการ ผู้ป่วยจึงไม่สามารถรักษาสมดุลกล้ามเนื้อลำตัวได้
• ชนิดโรคจากความเสื่อมของกระดูกสันหลัง (Degenerative lumbar scoliosis) มักพบในผู้ใหญ่ เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของกระดูกสันหลังที่ใช้งานหนักติดต่อกันอย่างต่อเนื่องเป็นเวลานาน
• ชนิดในผู้ป่วยที่มีโรคทางพันธุกรรม มีประวัติครอบครัวที่เป็นกระดูกสันหลังคด เป็นกลุ่มโรคทางพันธุกรรมที่มีการผิดปกติของเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน ส่งผลให้เอ็นและโครงสร้างที่ยึดกระดูกอ่อนแอ เช่น โรคท้าวแสนปม (Neurofibromatosis) และโรคมาร์ฟาน (Marfan syndrome)
• ชนิดเกิดจากสาเหตุอื่น (Secondary Scoliosis) เป็นภาวะที่เกิดขึ้นต่อจากสาเหตุอื่นที่เห็นชัดเจนก่อนหน้านี้ ซึ่งแตกต่างจากชนิดอื่นตามกล่าวมาในข้อแรก ๆ เช่น อุบัติเหตุ การติดเชื้อ หรือเนื้องอก เป็นต้น

นอกจากนี้ท่าทางการนั่งและการยืนที่ผิดปกติ แม้จะไม่ใช่สาเหตุโดยตรงของการเกิดกระดูกสันหลังที่คดโก่งงอ แต่สามารถทำให้อาการที่มีอยู่แล้วรุนแรงขึ้น โดยเฉพาะการนั่งเอนหลังเป็นเวลานาน หรือการยืนเอียงตัวไปด้านใดด้านหนึ่งเป็นประจำ

กระดูกสันหลังคดส่งผลต่อร่างกายอย่างไร

เมื่อกระดูกที่ผิดรูปจะส่งผลกระทบต่อการทำงานของระบบต่าง ๆ ในร่างกาย ทำให้คุณภาพชีวิตลดลง ได้แก่

ด้านบุคลิกภาพ : หากลักษณะร่างกายไม่สมดุลจะสังเกตได้ชัดเจนอันดับแรก เช่น ไหล่สองข้างสูงไม่เท่ากัน ข้างหนึ่งยกขึ้นหรือเอียงลง ทำให้สวมเสื้อผ้าไม่พอดีตัวและดูไม่สวยงาม, สะโพกเอียงไปด้านใดด้านหนึ่ง ทำให้การเดินดูไม่เป็นธรรมชาติและอาจทำให้ขาดูไม่เท่ากัน รวมถึงลักษณะตัวเอียง หลังโก่งหรือมีโหนก 

ด้านระบบต่าง ๆ ในร่างกาย : ทั้งระบบหายใจและการทำงานของหัวใจ หากความคดอยู่ในระดับที่รุนแรง (มุมคดเกิน 90 องศา) จะทำให้เกิดการบิดหมุนของกระดูกสันหลังและซี่โครงจนกดเบียดปอด ส่งผลให้ปอดขยายตัวได้น้อยลงทำให้หายใจลำบากและเหนื่อยง่าย รวมถึงอาจทำให้หัวใจทำงานหนักจนเกิดภาวะหัวใจล้มเหลวได้ในระยะยาว

นอกจากนี้บางคนยังมีอาการปวดหลังเรื้อรัง เนื่องจากการกระจายน้ำหนักไม่สมดุลกัน จึงเกิดความเครียดที่กล้ามเนื้อและข้อกระดูก ทำให้ผู้ป่วยมีอาการปวดหลังเรื้อรังได้ง่ายกว่าปกติ โดยเฉพาะในผู้ใหญ่และอาจมีภาวะเสื่อมของกระดูกสันหลังร่วมด้วย

ด้านความสูง : กระดูกสันหลังที่คดอาจทำให้ผู้ป่วยดูตัวเตี้ยกว่ามาตรฐาน เพราะเสียสมดุลของลำตัว หากเกิดความคดระดับรุนแรงอาจทำให้ความสูงจริงลดลง เนื่องจากแนวกระดูกสันหลังสั้นลง

กระดูกสันหลังคดหายได้ไหม มีวิธีรักษาอย่างไร

การรักษาขึ้นอยู่กับอายุของผู้ป่วยและระดับความรุนแรงของมุมกระดูกแต่ละส่วนที่คด ซึ่งไม่สามารถหายขาดเองได้ แต่สามารถควบคุมและชะลอความคดให้คงที่ ลดความเจ็บปวดหรือปรับให้ดีขึ้นได้ด้วยการรักษาที่เหมาะสม โดยมีวิธีรักษาหลายดังนี้

การดูแลตัวเองสำหรับผู้เป็นกระดูกสันหลังคด

การดูแลตัวเองอย่างเหมาะสมเป็นส่วนสำคัญที่จะช่วยควบคุมอาการและป้องกันไม่ให้ภาวะแย่ลง เพียงปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในชีวิตประจำวันและการเลือกกิจกรรมที่เหมาะสม ก็จะช่วยให้สามารถใช้ชีวิตได้อย่างมีคุณภาพมากขึ้นและลดผลกระทบที่รุนแรงจากโรคนี้ได้ เพียงทำตามคำแนะนำเหล่านี้

ท่านอนที่เหมาะสม : ควรนอนหงายบนที่นอนที่มีความแน่นพอสมควร ไม่ยุบตัวมากเกินไป เพื่อพยุงแนวกระดูกสันหลังให้ดี รวมถึงหลีกเลี่ยงการนอนคว่ำ ซึ่งอาจเพิ่มความโค้งของกระดูกสันหลัง

การออกกำลังกาย : แนะนำให้ออกกำลังกายที่ช่วยเพิ่มความแข็งแรงและความยืดหยุ่นของกล้ามเนื้อหลัง รวมถึงแกนกลางลำตัว เช่น โยคะ, พิลาทิส, และว่ายน้ำ ฯลฯ จะช่วยลดอาการปวดและป้องกันไม่ให้ความคดเพิ่มรุนแรง

สามารถอ่านข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ : 7 วิธีออกกำลังกายเพิ่มความสูง

หลีกเลี่ยงกิจกรรมเสี่ยง : หลีกเลี่ยงการยกของหนักหรือออกกำลังกายที่มีแรงกระแทกสูง ซึ่งจะเพิ่มภาระต่อกระดูกสันหลังและกล้ามเนื้อ, หลีกเลี่ยงท่าทางที่เอียงตัวซ้ำ ๆ นั่งหลังค่อมหรือยืนนานเกินไปโดยไม่เปลี่ยนท่า สุดท้ายควรหลีกเลี่ยงการบิดตัวหรือเคลื่อนไหวที่รวดเร็วเกินไป เพราะกล้ามเนื้อที่รองรับหลังคดอาจบาดเจ็บได้ง่าย

ความสำคัญของการดูแลเฉพาะทางด้านการเจริญเติบโต

เรียกได้ว่าช่วงวัยรุ่นนั้นเป็นช่วงที่พบกระดูกสันหลังคดได้บ่อยกว่าช่วงวัยอื่น ดังนั้นการรักษาที่เหมาะสมและการดูแลอย่างถูกวิธีก็จะสามารถควบคุมและป้องกันอาการไม่ให้แย่ลงได้ ผู้ปกครองจึงต้องหมั่นสังเกตหากสงสัยว่าลูกหลานมีอาการผิดปกติของกระดูกสันหลัง ควรปรึกษาแพทย์เฉพาะทางเพื่อรับการวินิจฉัย เพื่อไม่ให้ส่งผลกระทบกับความสูงและปัญหาสุขภาพด้านอื่น ๆ 

ทางเมดิก้า เซ็นเตอร์ พร้อมให้คำปรึกษาเบื้องต้นสำหรับน้องคนไหนที่คิดว่าความสูงไม่เป็นไปตามมาตรฐานหรือมีภาวะแทรกซ้อน เรามีโปรแกรมการดูแลที่ออกแบบมาเพื่อสนับสนุนการเจริญเติบโตที่เหมาะสมกับสภาวะของเด็กแต่ละคน รวมถึงการประเมินและติดตามผลอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้เด็กได้รับการดูแลที่ดีที่สุดในช่วงเวลาที่สำคัญของการเจริญเติบโต

เอกสารอ้างอิง

1. Weinstein, S. L., Dolan, L. A., Cheng, J. C. Y., Danielsson, A., & Morcuende, J. A. (2008). Adolescent idiopathic scoliosis. The Lancet, 371(9623), 1527–1537.
2. Hresko, M. T. (2013). Clinical practice: Idiopathic scoliosis in adolescents. The New England Journal of Medicine, 368(9), 834–841.
3. Negrini, S., et al. (2018). 2016 SOSORT guidelines: Orthopaedic and rehabilitation treatment of idiopathic scoliosis during growth. Scoliosis and Spinal Disorders, 13, 3.